Władysław Borth

Władysław Borth urodził się 24 czerwca 1892 r. w Kozach koło Bielska. Jego rodzicami byli Karol i Ewa z domu Skoczylas. Uczęszczał do szkoły w Bielsku, następnie do gimnazjum klasycznego w Wadowicach. Od 1913 r. studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim. Stopień naukowy doktora praw uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie w 1918 r. W kolejnych latach odbył aplikację w sądach w Nowym Targu i Włocławku. W roku 1918 brałem udział w Komitecie Spisko-Orawskim w Nowym Targu mającym na celu przyłączenie do Polski Spisza i Orawy.

Na początku 1920 r. został sędzią śledczym w Kutnie, a od maja tego samego roku pełnił funkcję podprokuratora w przy Sądzie Okręgowym w Ostrowie Wielkopolskim. W sierpniu 1920 r. został urlopowany i skierowany na Górny Śląsk do pracy plebiscytowej. Gdy naczelnik Wydziału Organizacyjnego PKPleb. dr Roman Kornkiewicz przedstawił go Komisarzowi Wojciechowi Korfantemu, ten powiedział: Słyszałem, że Pan w Ostrowie Wielkopolskim uchodził za dobrego mówcę, a nam dobrych mówców brak. Trzy miejscowości stanowią przedmiot mojej troski: powiat głubczycki, […], powiat kluczborski […] i wreszcie największe miasto na Górnym Śląsku – Królewska Huta, gdzie brak jest polskiej inteligencji i dużo jest Polaków narodowo nieuświadomionych, stąd Niemcy tak są jej pewni, że nazywają ją Huchburg des Deuischtmus – niezwyciężoną twierdzą niemczyzny. Mianuję Pana szefem propagandy w Królewskiej Hucie i niech Pan dokłada wszelkich starań aby miasto to znalazło się w Polsce. Władysław Borth współpracował z dr Ludwikiem Urbanowiczem, a po jego śmierci samodzielnie, organizował wiece plebiscytowe w Królewskiej Hucie, a także w powiatach kozielskim, kluczborskim i głubczyckim. Podczas wiecu w Polskiej Cerekwii, rozbitym przez bojówkarzy niemieckich, tylko cudem udało mu się uciec, wskoczyć w biegu do pociągu i dotrzeć do Koźla.

Podczas III powstania śląskiego, Władysław Borth uczestniczył z bronią w ręku w opanowaniu Królewskiej Huty. Brał czynny udział […] w charakterze Szefa Sądów Polowych, które sam zorganizował, a następnie w charakterze kierownika Biura Prezydialnego Naczelnej Władzy na G. Śląsku. Brał wybitny udział tak w zorganizowaniu, prowadzeniu Powstania, jakoteż i następnie Opieki Społecznej Naczelnej rady Ludowej i twórczy Urzędu Kolonizacyjnego dla Powstańców Górnośląskich. Czynności te wykonywał z wielkiem poświęceniem przez to zasłużył się Ojczyźnie w oderwaniu G. Śląska od Niemiec i przyłączenia go do Polski – zaświadczał w 1924 r. Prezes Związku Powstańców Śląskich Karol Grzesik. Po zakończeniu powstania pełnił funkcję Naczelnika Wydziału w Naczelnej Radzie Ludowej. Otrzymałem pełnomocnictwo do zajęcia się powstańcami i ich rodzinami oraz uchodźcami celem przyjścia im z pomocą materialną […]. Uczestniczył w organizowaniu władz Województwa Śląskiego, zakładał Związek Obrony Kresów Zachodnich.

W 1929 r. zawarł związek małżeński z Anną z domu Grzesińską. Małżonkowie doczekali się czwróki potomstwa: Marii, Grażyny, Aleksandry, Wergiliusza i Orlanda.

W dniu wkroczenia oddziałów Wojska Polskiego 23 czerwca 1922 r. do Królewskiej Huty dr Władysław Borth wygłosił przemówienie po uroczystej mszy św. na placu przy ul. Sobieskiego. W latach międzywojennych osiadł w Królewskiej Hucie, gdzie prowadził praktykę adwokacką.

Po wybuchu II wojny światowej w obawie przed represjami niemieckimi opuścił Górny Śląsk i przeniósł się do majątku Pendzew w okolicy Kotlina w Wielkopolsce, gdzie przebywała już jego rodziną. Po wysiedleniu przez Niemców został z najbliższymi osadzony w niemieckim Obozie dla Wysiedlonych w Cerekwicy pod Jarocinem. Po likwidacji obozu, 9 grudnia 1939 r., wraz z rodziną został wywieziony do Generalnej Guberni. 1 stycznia 1940 r. w Krakowie zmarł jego najstarszy syn Wergiliusz. On sam z rodziną o końca wojny przebywał w Rzeszowie, gdzie pracował w starostwie.

Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do Chorzowa. Pracował jako adwokat, angażował się w działalność społeczną. Był autorem publikacji poświęconych okresowi powstań śląskich i plebiscytu. Został odznaczony m.in. Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Odwagi, Śląskim Krzyżem Powstańczym i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Władysław Borth zmarł 25 listopada 1968 r.