Nikodem Sobik

Uro­dził się 15 wrze­śnia 1884 r. we wsi Ro­wień (obe­cnie czę­ści mia­sta Żo­ry). Po ukoń­cze­niu szko­ły rol­ni­czej pra­co­wał w wal­cow­ni w Pa­ru­szo­wi­cach, a na­stęp­nie w fa­bry­ce w Es­sen. Od 1914 r. słu­żył w Ar­mii Ce­sar­stwa Nie­miec­kie­go. Po za­koń­cze­niu I woj­ny świa­to­wej po­wrócił na Śląsk i za­tru­dnił się w ko­pal­ni. W 1919 r. wstą­pił do Pol­skiej Orga­ni­za­cji Woj­sko­wej Gór­ne­go Ślą­ska (POW). W I po­wsta­niu ślą­skim wal­czył w Goł­ko­wi­cach i Go­do­wie, a po je­go upad­ku schro­nił się w Pol­sce. Po ogło­sze­niu am­ne­stii roz­po­czął dzia­łal­ność ple­bi­scy­to­wą pod pseu­do­ni­mem „We­rner Re­it­zen­ste­in”. W ma­ju 1920 r. zo­stał osa­dzo­ny na 8 ty­go­dni w wię­zie­niu w Ra­ci­bo­rzu. Zwol­nio­no go do­pie­ro na sku­tek in­ter­wen­cji Ko­mi­sji Rzą­dzą­cej i Ple­bi­scy­to­wej w Opo­lu. W III po­wsta­niu ślą­skim był do­wód­cą II ba­ta­lio­nu 2 Żor­skie­go Puł­ku Po­wstań­cze­go. Po­wstań­cy pod je­go roz­ka­za­mi za­ję­li Żo­ry i Ryb­nik, bra­li też udział w wal­kach o Pa­ru­szo­wiec. Po przy­łą­cze­niu czę­ści Gór­ne­go Ślą­ska do Pol­ski, w dniu 28 sierp­nia 1922 r. w Ryb­ni­ku sam marsz. Józef Pił­sud­ski odzna­czył go Krzy­żem Sre­br­nym Orde­ru Wo­jen­ne­go Vir­tu­ti Mi­li­ta­ri. Za swo­je za­słu­gi otrzy­mał tak­że sze­reg in­nych odzna­czeń, m.in.: Krzyż Nie­pod­le­gło­ści z Mie­cza­mi, Zło­ty i Sre­br­ny Krzyż Za­słu­gi, Gwia­zdę Gór­no­ślą­ską, Krzyż na Ślą­skiej Wstę­dze Wa­lecz­no­ści i Za­słu­gi, Ślą­ski Krzyż Wa­lecz­nych, Krzyż POW, Krzyż Ple­bi­scy­to­wy, Me­dal Dzie­się­cio­le­cia Odzy­ska­nej Nie­pod­le­gło­ści oraz Me­dal „Pol­ska Swe­mu Obroń­cy”.

W na­stęp­nych la­tach słu­żył ja­ko żoł­nierz za­wo­do­wy. Po­cząt­ko­wo w 11 Puł­ku Pie­cho­ty w Tar­now­skich Górach, a na­stęp­nie w 65 Puł­ku Pie­cho­ty w Gru­dzią­dzu. W 1924 r. za­warł zwią­zek mał­żeń­ski z Mał­go­rza­tą El­sner, która zo­sta­ła mat­ką dwój­ki je­go dzie­ci: Mi­ry i Da­go­ber­ta. Po przej­ściu w 1925 r. do re­zer­wy otwo­rzył przed­się­bior­stwo spe­dy­cyj­no-trans­por­to­we w Ryb­ni­ku. Udzie­lał się spo­łecz­nie m.in. w Pol­skim Czer­wo­nym Krzy­żu, Brac­twie Kur­ko­wym, Związ­ku Ofi­ce­rów Re­zer­wy oraz Związ­ku Po­wstań­ców Ślą­skich. W 1938 r. N. So­bik do­pro­wa­dził do mo­bi­li­za­cji oko­ło 3800 męż­czyzn w 8 ba­ta­lio­nach Ochot­ni­czej Po­wstań­czej Sa­mo­o­bro­ny. Tuż przed wy­bu­chem II woj­ny świa­to­wej 26 sierp­nia 1939 r. zo­stał po­wo­ła­ny do służ­by woj­sko­wej i ob­jął do­wódz­two kom­pa­nii mar­szo­wej 73 Puł­ku Pie­cho­ty. Po roz­bi­ciu tej jed­no­st­ki 22 wrze­śnia 1939 r. i unik­nię­ciu cu­dem do­sta­nia się do nie­wo­li po­dą­żył w kie­run­ku wscho­dnim, oba­wia­jąc się schwy­ta­nia przez Niem­ców. Je­go na­zwi­sko wi­dnia­ło w „Son­der­fahn­dungs­buch Po­len” – „Spe­cjal­nej księ­dze Po­la­ków ści­ga­nych li­stem goń­czym”, bę­dą­cej fak­tycz­nie spi­sem wro­gów III Rze­szy.

Na prze­ło­mie wrze­śnia i paź­dzier­ni­ka na pe­ro­nie dwor­ca ko­le­jo­we­go we Lwo­wie N. So­bi­ka spo­tkał ryb­nic­ki re­stau­ra­tor Knap­czyk: Był w ofi­cer­skim mun­du­rze z dys­tynk­cja­mi ka­pi­ta­na oraz z Orde­rem Vir­tu­ti Mi­li­ta­ri i Krzy­żem Nie­pod­le­gło­ści na pier­si, które wziął ze so­bą na woj­nę. Gdy za­kli­na­łem go, by zdjął mun­dur, od­po­wie­dział: „Je­stem pol­skim ofi­ce­rem i nie bę­dę uda­wać cy­wi­la”. 3 ma­ja 1940 r. je­go ro­dzi­na otrzy­ma­ła kart­kę po­czto­wą: Ko­cha­na żo­no, Mi­ruś i Bu­buś [tak na­zy­wa­no ma­łe­go Da­go­ber­ta – przyp. aut.]. Nie mam od was żad­nych wia­do­mo­ści. […] Bar­dzo do­brze, że nie po­je­cha­łaś do Ryb­ni­ka. Ja je­stem zdrów, cze­go Wam te­go sa­me­go ży­czę. […] Bądź­cie do­brej my­śli, to bę­dzie wszy­st­ko w po­rząd­ku. […] Ca­łu­ję was moc­no. CCCP Go­rod Sta­ro­bielsk, po­czto­wyj ja­szczik nr 15, So­bik Ni­ko­dem Ja­no­wicz. Od te­go cza­su słuch po nim za­gi­nął. Do­pie­ro w 1992 r. Pol­ski Czer­wo­ny Krzyż po­in­for­mo­wał ro­dzi­nę, że So­bik Ni­ko­dem ur. 1884 r. fi­gu­ru­je na li­ście jeń­ców wo­jen­nych obo­zu w Sta­ro­biel­sku pod nu­me­rem 3057. Li­sta zo­sta­ła spo­rzą­dzo­na przez ko­men­dan­ta obo­zu, we­dług które­go jeń­cy ode­szli (ros. uby­li) z obo­zu NKWD […]. Na­le­ży przy­jąć, że So­bik Ni­ko­dem […] zo­stał za­mor­do­wa­ny w 1940 r. [w Char­ko­wie].

Galeria fotografii

Materiał filmowy